In de KUNST
KIJKWIJZER© bespreek ik hoe je op een gemakkelijke maar
geconcentreerde manier naar kunst kunt
kijken. Ik leer je dat te benoemen en te verwoorden, wat je ziet en je gewaar wordt.
LES 2: ZIEN & VERWOORDEN, zit er een verhaal in je?
Wat zie ik? Een
beeldend kunstwerk toont ons een beeld, een aanzicht: de voorstelling. Je kunt zonder enige ‘kunstkennis’ zeggen
wat voor uiterlijk het kunstwerk heeft. Is het kunstwerk bijvoorbeeld een stenen vorm of een plat vlak met
daarop kleuren of lijnen? Soms blijft het daarbij, een vlak met kleuren of een vorm, meer kun je er niet van
zeggen. Maar vaak herken je iets in het geheel van kleuren of vormen; een mens, een landschap of een gebouw
bijvoorbeeld.
Bij het ene kunstwerk
is dit heel duidelijk en eenduidig, bij het andere weer niet. Soms zelfs is het kunstwerk een al bestaand voorwerp? Of een, zo lijkt het, louter geschilderd of
gefotografeerd bestaand voorwerp?
Een kunstwerk kan van
alles afbeelden, de mogelijkheden zijn oneindig. Vaak gaat het niet alleen om iets af te beelden, maar ook over
de manier waarop. De kunstenaar wil een sfeer oproepen, een verhaal vertellen, uitdrukking geven aan gevoelens
of een visueel effect bereiken met vormen van kleur en verf.
In les 1 besprak ik het
effect van onbevooroordeeld, open kijken. Door naar het kunstwerk te kijken, ontstaat als eerste een gevoelsindruk bij jou als kijker. Welke rol speelt die eerste gevoelsindruk
van jou, bij het wel of niet toeschrijven van een positieve of negatieve waardering, door jou aan het
kunst werk. Wat wordt er in jou op gevoelsniveau getriggerd door het zien van het kunstwerk?
Wat is jouw
gevoelsindruk? Wat is daarop je gedragsreactie en wat voor rechtvaardiging geef jij jezelf daarvoor aan? Kun je de oorzaak hiervoor
terug vinden in het kunstwerk? Wat is het dat zo’n gevoel of emotie in jou werd opgeroepen? En hoe reageerde jij
in je gedrag daarop? “Wil je niets liever dan blijven kijken, dwalen door het schilderij? Of dat je er in
opgezogen werd, bijvoorbeeld? Of had je het liefst snel je hoofd weer afgewend?
Kunst kijken en ontdekken wat je
ziet
In de zienswijze van een
kunstenaar wordt altijd een bepaalde relatie tot de werkelijkheid tot uitdrukking gebracht. Deze relatie is
voor te stellen in een vorm van een bepaalde afstand. Het werk van de kunstenaar staat of dicht bij de
(zichtbare) werkelijkheid zoals we die kennen, of staat er - door werkwijze en stijl keuzes van de kunstenaar -
er juist verder vanaf of ontkent zelfs een relatie met de werkelijkheid. Vaak beïnvloed de kunstenaar in de
afbeelding, de uitbeelding van de werkelijkheid.
Vraag
1: Welke rol speelt de
waarneming van de werkelijkheid bij de kunstenaar?
•
waarneming staat centraal: Omschrijf deze zienswijze. Hoe ontstaat die in de afbeelding?
• naast
waarneming ook fantasie: Wat is niet gezien maar bedacht?
• alleen
maar fantasie of abstractie? Waar leidt je dat uit af?
Goed kijken en tekenen
wat je ziet heet 'tekenen naar de waarneming'. Tot in de negentiende
eeuw werd tekenen naar de waarneming gezien als voorstudie voor het echte grote werk. De impressionisten maken
het kijken tot het enige onderwerp: “de visuele indruk tot
uitdrukking brengen”. In de twintigste eeuw is er in veel kunststromingen vaak geen duidelijk direct verband
meer aan te geven tussen wat de kunstenaar gezien heeft en wat het kunstwerk ons laat zien.
Een kunstenaar kan een
voorstelling maken, die niet of moeilijk is te onderscheiden van de realiteit. De kunstenaar kan de realiteit
mooier voordoen dan dat hij in werkelijkheid is (idealiseren), het versimpelen (stileren), of vervormen
(deformeren). Wanneer de voorstelling van een kunstwerk nog direct herkenbaar is, noemen we het figuratief. Is dit niet het geval, dan heet het werk non-figuratief of abstract. Dit
hele proces van gradaties van figuratie noemen we abstrahering.
Vraag
2: Wat zie je? Is het
werk figuratief of abstract?
• Is het
figuratief, beschrijf voor je zelf de voorstelling.
• Is het
geabstraheerd, beschrijf de voorstelling en wijze van abstractie die de
kunstenaar
toepast.
• Is het
abstract, beschrijf wat je ziet.
Een kunstwerk waarin de
voorstelling herkenbaar is noemen we figuratief. De figuratie kan
variëren van realistisch tot gestileerd of geabstraheerd. Het lijkt logisch dat de voorstelling ons op weg helpt
naar de betekenis van het werk, maar soms is die voorstelling louter intermediair. De uitdrukking van een
verfspoor.
In een abstract werk bedenkt de kunstenaar eigen vormen en eigen kleuren, die los
staat van de realistische vormen wereld. Het grappige is, als een schilderij alleen over de werking van de verf
op het doek gaat, wordt dit weer ‘concrete schilderkunst’ genoemd of ‘concrete abstractie’....
tot zover deze kennismaking met les
2, klik hier om terug te gaan.
KUNST
KIJKEN NEDERLAND
|